Home

De wereld is in de ban van het coronavirus. Nationale overheden treffen maatregelen die direct invloed hebben op het economisch verkeer. Bedrijven ondervinden hinder of moeten zelf sluiten, een groot deel van de werknemers is ziek of werkt thuis en evenementen worden afgezegd. Kortom het coronavirus kan ook tot gevolg hebben dat overeenkomsten niet, niet tijdig of helemaal niet meer kunnen worden nagekomen. Hoe moet u daarmee omgaan en is er sprake van overmacht?

Een overeenkomst strekt partijen in beginsel tot wet. Concreet betekent dit dat overeenkomsten moeten worden nageleefd, ook in deze bijzondere tijden.

Indien u een overeenkomst met een andere partij aangaat, zijn de afspraken meestal op een of ander wijze schriftelijk vastgelegd. Als de overeenkomst niet of niet tijdig kan worden nagekomen, dient eerst bezien te worden of de overeenkomst bepaalt hoe met de situatie omgegaan dient te worden: is er iets afgesproken over niet-nakoming en overmacht?

Als in de overeenkomst zelf geen bepaling voor overmacht is opgenomen, doet zich de vraag voor of er algemene voorwaarden van toepassing zijn . De vraag of algemene voorwaarden van toepassing zijn, gaat dit bestek evenwel te buiten. Ik verwijs daarvoor naar een eerdere bijdrage (en voor de internationale praktijk naar deze bijdrage).

Als de overeenkomst/de toepasselijke algemene voorwaarden iets bepaalt/bepalen over overmacht, moet beoordeeld worden of de situatie met betrekking tot het coronavirus daaronder valt of daaronder kan vallen. Daarbij komt het aan op de uitleg van de contractuele bepalingen. 

Als het antwoord daarop positief is, moet vervolgens bepaald worden wat de gevolgen zijn van het beroep op overmacht; het is niet zo dat u bij overmacht per definitie de overeenkomst niet meer hoeft na te komen. Zo is het niet ongebruikelijk dat bepaald is dat partijen met elkaar in overleg moeten treden over de gevolgen of, na beëindiging van de overmachtsituatie, alsnog binnen een bepaalde termijn nagekomen dient te worden. Het is ook niet ongebruikelijk dat een maximale termijn is verbonden aan overmacht: als de overmachtsituatie te lang duurt, kan een van de partijen de overeenkomst dan ontbinden of opzeggen.

Als er geen schriftelijke overeenkomst is, de overeenkomst of de algemene voorwaarden niets bepalen over overmacht of de huidige situatie daar niet onder valt, is de wet van toepassing. Voor zover Nederlands recht van toepassing is, bepaalt de wet dat een tekortkoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend, indien deze niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens de wet, de rechtshandeling of de verkeersopvattingen voor rekening van die schuldenaar komt. In dat geval spreken wij van een niet toerekenbare tekortkoming of overmacht.

Of de situatie met betrekking tot het coronavirus een overmachtsituatie oplevert, is sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Als de nakoming van het contract op geen enkele manier meer mogelijk is, dan is er waarschijnlijk sprake van overmacht. Is nakoming lastig, maar niet onmogelijk (bijv. door inkoop bij een andere fabrikant of door extra kosten te maken), dan zal er niet snel sprake zijn van overmacht en strekt de overeenkomst partijen tot wet: de overeenkomst moet worden nagekomen.

Indien de huidige situatie geen overmacht oplevert, kan ook nog gedacht worden aan 'onvoorzienbare omstandigheden'. Dat zijn omstandigheden welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Daarvan zal overigens niet snel sprake zijn: redelijkheid en billijkheid verlangen immers in de eerste plaats trouw aan het gegeven woord en laten afwijking daarvan slechts bij hoge uitzondering toe. Dat betekent dat de rechter terughoudendheid moet betrachten ten aanzien van de aanvaarding van een beroep op onvoorziene omstandigheden.

Kortom, of een geslaagd beroep gedaan kan worden op overmacht door het coronavirus, is sterk afhankelijk van de concrete omstandigheden. Uitgangspunt is dat er niet snel sprake zal zijn van overmacht.

Gevolgen

Als een beroep op overmacht slaagt, dan hoeft het nog niet overeengekomen gedeelte van de overeenkomst (afhankelijk van de situatie: tijdelijk) niet meer nagekomen te worden. In dat geval is er ook geen schadevergoeding verschuldigd. Is er geen sprake van overmacht, dan strekt de overeenkomst partijen tot wet: de overeenkomst dient nagekomen te worden.

Wat daarvan ook zij, het advies is om - na bepaling van juridische positie - contact op te nemen met uw wederpartij. De praktijk leert dat partijen afspraken kunnen maken als pro-actief gecommuniceerd wordt: voorkomen is beter dan genezen. Verder adviseer ik u ook om zo snel mogelijk maatregelen te nemen om de schade zoveel mogelijk te beperken.

Advocatenkantoor Ester beschikt  over een ruime ervaring op het gebied van adviseren en procederen over contracten, zowel nationaal als internationaal. Neem gerust vrijblijvend contact met ons op met vragen op dit gebied.